در محیط‌های کسب و کار و مدیریت شبکه‌های کامپیوتری، نیاز به ایجاد چندین سیستم یکسان با تنظیمات و نرم‌افزارهای مشابه وجود دارد. ایجاد این سیستم‌ها به صورت دستی زمان‌بر و خطاپذیر است. در اینجا وارد Sysprep می‌شویم، یک ابزار مهم در ویندوز که امکان ایجاد تصاویر پیش‌نصب (pre-installation images) از سیستم‌های ویندوز را فراهم میکند. در این مقاله، به مفهوم و کاربرد Sysprep در ویندوز پرداخته و نحوه استفاده از آن را برای ایجاد تصاویر پیش‌نصب توضیح خواهیم داد.
برای آشنایی با مفهوم و کاربرد sysprep در ویندوز باید بدانید که زمانی که در کامپیوتری، سیستم عامل ویندوز نصب می کنیم، برنامه نصب طوری طراحی شده که سیستم عامل براساس سخت افزار هائیکه در کامپیوتر وجود دارند مانند CPU و RAM و .. نصب میشود.
بعد از اتمام نصب، سیستم عامل براساس سخت افزار های موجود، کد یا شناسه ای تهیه میکند که این کد بر اساس مشخصات سخت افزارهای موجود روی سیستم ایجاد شده است.
شناسه ای که ویندوز در زمان نصب ایجاد میکند، هر وقت کامپیوتر را روشن می کنید، توسط ویندوز چک میشود و اگر سخت افزار های سیستم همان هائی باشند که در شناسه مشخص است، سیستم بالا می آید و گرنه ممکن است یک صفحه آبی دیده شود. بنابراین اگر ما بطور عادی ایمیجی از ویندوز سیستم خود تهیه کنیم، این ایمیج فقط مخصوص کامپیوتر ما بوده و در سیستم های دیگر به درستی کار نخواهد کرد.
مفهوم Sysprep
Sysprep مخفف System Preparation است و یک ابزار داخلی در ویندوز است که برای آماده‌سازی سیستم‌های عامل ویندوز برای کپی کردن به سیستم‌های مختلف یا ایجاد تصاویر پیش‌نصب استفاده میشود. این ابزار به صورت پیش‌فرض در تمام نسخه‌های ویندوز موجود است و اجازه می‌دهد تا تنظیمات نرم‌افزاری، درایورها، شبکه و دیگر تنظیمات سیستم را به گونه‌ای که قابلیت اجرا در سیستم‌های مختلف را داشته باشد، تنظیم کنید.
کاربرد Sysprep
ایجاد ایمیج های پیش‌نصب: یکی از کاربردهای اصلی Sysprep، ایجاد ایمیج پیش‌نصب ویندوز است. با استفاده از Sysprep، می‌توانید یک سیستم ویندوز را پیکربندی کنید، سپس ایمیج آن را ایجاد کرده و روی سیستم‌های مشابه دیگر اعمال کنید.
مدیریت سیستم‌های چندگانه: Sysprep به تکنسین شبکه امکان می‌دهد تا تنظیمات ویندوز را یک بار تنظیم کرده و سپس آن را برای نصب روی چندین سیستم مشابه استفاده کنند. این کار باعث افزایش بهره‌وری و کاهش زمان نصب و پیکربندی میشود.
تغییر نام سیستم و سیستم‌های دامنه: Sysprep به مدیران اجازه می‌دهد تا سیستم‌های ویندوز را با تغییر نام و سیستم‌های دامنه تنظیم کنند. این ویژگی مفید است زمانی که بخواهید یک ایمیج پیش‌نصب را برای نصب در محیط‌های مختلف استفاده کنید.
ایجاد ایمیج شخصی‌سازی شده: Sysprep امکان ایجاد تصاویر پیش‌نصب با تنظیمات شخصی‌سازی شده را فراهم میکند. این به شما امکان می‌دهد تا تنظیمات و نرم‌افزارهای خاص خود را به ایمیج اضافه کرده و به سیستم‌های جدید منتقل کنید.
نکات و روش استفاده از sysprep
ما برای اینکه بتوانیم ایمیجی تهیه کنیم که عمومی باشد و در شبکه های کامپیوتری بتوانیم از آن استفاده کنیم، نیاز داریم که اول وابستگی سیستم عامل به سخت افزار را بطریقی حذف کنیم و سپس ایمیج بگیریم.
به این صورت که بعد از Restore کردن و سپس Restart نمودن سیستم، ویندوز موقع بالا آمدن اول طبق معمول دنبال شناسه های مربوط به خود خواهد گشت و چون خواهد دید شناسه ای وجود ندارد، فکر خواهد کرد که هنوز نصب نشده است. بنابراین شروع به نصب شدن خواهد کرد.
البته چون تمام فایل های نصب در جای خود قرار دارند، در نتیجه در اصل یک Mini Setup یکی یا دو دقیقه ای خواهیم داشت. در کل بعد از اعمال ایمیج عمومی به هر کامپیوتری، در اولین بوت ما یک شبه Setup کوتاه مدت خواهیم داشت.
کاربرد sysprep برای حذف وابستگی ویندوز به سخت افزار و از بین بردن شناسه های تولید شده در زمان نصب است و میتوانیم از ابزار sysprep.exe که شرکت مایکروسافت مخصوص این کار قرار داده است، استفاده کنیم. این ابزار در مسیر C:\Windows\System32\Sysprep قرار دارد.
در زمان استفاده از این ابزار میتوانیم مشخص کنیم که بعد از پاک کردن شناسه های سخت افزاری توسط ابزار sysprep.exe برای جلوگیری از ایجاد مجدد این شناسه ها، سیستم خاموش یا رستارت شود، که معمولا در صورت انتخاب گزینه ستارت، سیستم را با یک مدیای دیگر بوت میکنند و از درایو ویندوزی که بدون شناسه های امنیتی و سخت افزاری که در اصطلاح به آن سیلد شده میگویند، ایمج تهیه میکنند.
اگر این کار را انجام ندهید و سیستم مستقیما و بدون استفاده از سی دی بوتیبل بالا بیاید خواهید دید که سیستم اول یک سری کارهای مربوط به نصب را انجام داده و سپس قابل استفاده می شود و شما لازم خواهید داشت که درایورهای سیستم را مجددا نصب کنید و مجددا سیستم را اکتیو نمائید.
موقعی که میخواهید مطالب گفته شده را عملا اجرا و آزمایش کنید، ممکن است بارها موفق نشوید. ممکن است بخاطر اشکالاتی که در سیستمتان وجود دارد ولی خودتان بیخبرید و یا بخاطر بعضی تنظیمات متفاوت در مادربورد سیستمی که از آن ایمج تهیه کرده اید با مادربرد سیستمی که میخواهید ایمیج را روی آن برگردانید و یا دستکاری های انجام شده در سیستمتان و یا حتی با قطع شدن برق در زمان انجام این کار با مشکل مواجه شوید. لذا آزمایشات را با ویندوزی انجام دهید که دستکاری نشده است. حتی الامکان در سیستم مجازی تست کنید.
توجه داشته باشید که بعد از انجام sysprep بجز مشخصات سخت افزاری مشخصات کاربران و هرگونه مشخصه امنیتی دیگر را هم حذف میکند. مثلا اگر عمل sysprep را در سیستمی انجام می دهید که داخلش نرم افزار هائی نصب شده، بعضی از نرم افزار ها بعد از انجام sysprep ممکن است کار نکنند و یا نیاز به فعالسازی دوباره داشته باشند.
با این روش می شود ویندوزی با تنظیمات دلخواه و با برنامه های نصب شده دلخواه تهیه کرد که در عرض ده دقیقه در هر کامپیوتری نصب و اجرا شود و نصب کردنش نیز نیاز به مهارت کاربر نداشته باشد.